Transpoetica: Indie
– poezja urdu
26 października 2012
Indie to zróżnicowany subkontynent o bogatej kulturze, stąd
aż dwa spotkania poświęcone jego literaturze. Pierwsze spotkanie wypełnione
zostało dawną i współczesną poezją urdu, charakterystyczną przede wszystkim dla
Indii północnych. W Krakowie gościliśmy poetę Surendera Bhutaniego i dr.
Janusza Krzyżowskiego, którzy przedstawili dokonany przez siebie wybór
poezji. Poezja dawna była obecna dzięki twórczości dwóch wybitnych poetów
indyjskich z XVIII/XIX wieku – Mir Taki Mira i Mirza Ghaliba. Większy nacisk
położony został na przedstawienie poezji współczesnej, która choć porusza
odmienną tematykę, zbliżając się bardziej do spraw człowieka, utrzymała dawną
formę gazela. Surender Bhutani zaprezentował wiele swoich utworów, również
najnowsze, jeszcze nie publikowane. Wiersze w przekładzie recytowali aktorzy Martyna Malcharek i Adam Graczyk.
Poezji towarzyszyła muzyka na tradycyjnych instrumentach indyjskich w wykonaniu
Jana Kubka (tabla) i Michała Czachowskiego (sitar).
Transpoetica: Indie – sanskryt i hindi
23 listopada 2012
Drugie
spotkanie z poezją indyjską było okazją do wysłuchania twórczości poetów
sanskryckich i w języku hindi. Z twórców sanskryckich zaprezentowani zostali
m.in. Dżjadewa, Amaru, Bhartihari, poezja w hindi była obecna poprzez utwory
mistyka Kabira i poetki Miry Bai. W programie znalazła się również twórczość
współczesnej pisarki i poetki Teji Grover. Utwory były prezentowane w
tłumaczeniu, jak również - zgodnie z ideą cyklu - w języku oryginalnym, którego
brzmienie jest szczególnie ważne w przypadku poezji. Ewa Wardzała wykonała z kolei taniec indyjski.
Organizatorzy:
Indyjsko-Polskie Stowarzyszenie
na Rzecz Rozwoju Kultury (IPCC)
Śródmiejski Ośrodek Kultury w
Krakowie
Zakład Indianistyki Instytutu
Filologii Orientalnej UJ
Patroni medialni:
Dziennik Polski, Radio Kraków, TVP
3
***
***
O poezji indyjskiej
Katarzyna Tułak
Różnorodność stylów, bogactwo figur poetyckich, wielość
języków, w jakich była i jest komponowana poezja indyjska nie pozwalają na
umieszczenie dzieł powstałych na obszarze obecnych Indii pod jedną wspólną
nazwą. Indyjskie tradycje poetyckie stanowią odbicie rozmaitych tradycji
duchowych i kulturowych, jakie kształtowały się przez stulecia na obszarach
Półwyspu Indyjskiego. Kompozycje liryczne powstałe w sanskrycie klasycznym
pomiędzy II a VIII w. n.e., określane mianem kāvya, są wyrazem wysoce skonwencjonalizowanych reguł oraz
kunsztu poetyckiego wykorzystującego niezwykle zróżnicowane figury retoryczne.
Twórcy tego nurtu, opisując przyrodę lub sceny z dworskiego życia, bawią się
językiem poprzez stosowanie gier słownych czy też wysublimowanych metafor.
Podczas gdy literatura sanskrycka stanowi twórczość przeznaczoną głównie dla
elit, rozwijająca się od ok. XIII w. n.e. poezja tworzona w kształtujących się
wówczas odmianach języka hindi przeznaczona jest dla części indyjskiej
społeczności nie związanej ze środowiskiem dworskim. W dialektach bradż i
awadhi powstają hymny i wiersze o tematyce religijnej, filozoficznej oraz
mistyczna liryka miłosna. Kiedy estetyka sanskrycka powraca jako element
kształtujący poezję dworską okresu zwanego rītīkāl (XVIII-XIX w.),coraz mocniej zarysowują się wpływy
perskiej tradycji literackiej na północnych obszarach Indii. Owocem
współistnienia kultury indyjskiej i muzułmańskiej jest, między innymi,
powstająca również obecnie poezja urdu wykorzystująca arabskie i perskie wzorce
literackie. W początkach XX w. zaczyna się kształtować współczesna poezja
hindi, odrzucająca obecną w dotychczasowych utworach obiektywną narrację na
rzecz subiektywnego opisu rzeczywistości oraz uczuć poety. Zmienia się nie
tylko sposób patrzenia autora na świat, ale również podejmowana przez niego
tematyka dotykająca idei wolności, gloryfikująca wyobraźnię i emocje twórcy.
Pisząc o poezji indyjskiej, nie można pominąć liryki bengalskiej, której jeden
z twórców - Rabindranath Tagore - jest laureatem Nagrody Nobla, a także poezji
tworzonej w językach drawidyjskich na południu Indii. Nie można zapomnieć
również o tym, iż poezja w Indiach jest nieodłącznie związana z muzyką oraz
malarstwem, a kluczem do jej zrozumienia jest poznawanie różnorodnych aspektów
kultury Indii.